Profilaktyka cyberprzemocy

Dowiedz się, jak chronić siebie i bliskich przed cyberprzemocą oraz dlaczego działania prewencyjne są kluczem do bezpiecznego korzystania z internetu.

Czym jest cyberprzemoc?

Wszelkie formy agresji, nękania i krzywdzenia, które odbywają się z wykorzystaniem technologii cyfrowych — internetu, mediów społecznościowych czy aplikacji mobilnych — określane są jako cyberprzemoc. Problem dotyka szczególnie młodych ludzi. Jak przytacza raport NASK „Nastolatki 3.0”, jedno z najbardziej kompleksowych badań życia cyfrowego młodzieży w Polsce, niemal połowa młodych ludzi spotyka się w internecie z sytuacjami, w których ich znajomi są atakowani i wyzywani. Dodatkowo, kiedy nastolatki doświadczają przemocy najczęściej nie reagują i nikomu o tym nie mówią. Bierność w sytuacjach doświadczania przemocy w sieci wzrasta w stosunku do poprzednich lat. Europejskie Biuro WHO opublikowało badania z lat 2021/2022, które pokazują, że Polska znalazła się w czołowej piątce krajów o najwyższym odsetku młodzieży doświadczającej cyberprzemocy. Skala problemu jest alarmująca i wymaga zdecydowanych działań na rzecz ochrony młodzieży przed przemocą w sieci.

Najczęstsze formy cyberprzemocy to:

Hejt

agresywne, obraźliwe lub poniżające komentarze i treści publikowane w internecie, mające na celu skrzywdzenie, upokorzenie lub ośmieszenie innej osoby.

Stalking

uporczywe, natrętne śledzenie i nękanie osoby w sieci, np. poprzez ciągłe wysyłanie wiadomości, śledzenie aktywności online, zbieranie prywatnych informacji czy grożenie, co wywołuje u ofiary poczucie zagrożenia i stres.

Grooming

proces, w którym sprawca, zwykle dorosły, nawiązuje kontakt z dzieckiem lub nastolatkiem w internecie, zdobywa jego zaufanie, a następnie manipuluje i wykorzystuje je w celach seksualnych lub innych szkodliwych.

Sexting

przesyłanie lub udostępnianie za pomocą internetu lub urządzeń mobilnych treści o charakterze erotycznym, takich jak zdjęcia, filmy czy wiadomości tekstowe.

Sextortion

przestępstwo polegające na wymuszaniu na osobie przesłania intymnych materiałów lub spełnienia innych żądań pod groźbą ujawnienia już posiadanych prywatnych treści seksualnych.

Kradzież tożsamości

działanie polegające na podszywaniu się pod inną osobę, na przykład poprzez zakładania konta na Facebooku lub innych portalach społecznościowych bez zgody danej osoby.

Dlaczego profilaktyka jest kluczowa

Zgodnie z zasadą, że lepiej zapobiegać niż leczyć, skuteczna profilaktyka cyberprzemocy to najlepszy sposób ochrony młodzieży przed jej poważnymi konsekwencjami — depresją, izolacją społeczną czy nawet myślami samobójczymi. Wczesne działania pozwalają uniknąć długotrwałych skutków emocjonalnych i psychicznych, które często towarzyszą doświadczeniu przemocy w sieci. Edukacja i rozwój kompetencji cyfrowych uczą młodych nie tylko, jak rozpoznawać i bronić się przed zagrożeniami w internecie, ale także rozwijają empatię, odpowiedzialność oraz szacunek dla innych użytkowników sieci. Kształtują postawy, które ograniczają skłonność do krzywdzenia innych i wzmacniają kulturę bezpieczeństwa online. Działania prewencyjne wspierają także rodziców, nauczycieli i opiekunów, pomagając im lepiej rozumieć dynamicznie zmieniające się cyfrowe wyzwania i skuteczniej reagować na potrzeby młodzieży. Dlatego profilaktyka przynosi korzyści nie tylko jednostkom, lecz całym społecznościom, budując bezpieczniejsze i bardziej wspierające środowisko zarówno w domu, w szkole, jak i w przestrzeni publicznej internetu.

Jak zapobiegać?

Systematyczna edukacja, otwarta komunikacja oraz skuteczne mechanizmy reagowania mogą znacząco ograniczyć skalę cyberprzemocy i stworzyć dzieciom bezpieczniejsze środowisko do nauki i rozwoju w świecie cyfrowym. Działania profilaktyczne powinny być prowadzone na wielu płaszczyznach, obejmując zarówno przekazywanie wiedzy o zagrożeniach, jak i rozwijanie umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach online. Narzędziami profilaktyki są kampanie społeczne, warsztaty edukacyjne, ale przede wszystkim – rozmowa. Kluczem do skutecznego zapobiegania jest uważne słuchanie dziecka, zainteresowanie tym, co dzieje się w jego świecie, oraz traktowanie sfery online z należytą powagą — dla młodych ludzi świat wirtualny jest dziś równie ważny jak ten realny.Profilaktyka cyberprzemocy to wspólne zadanie całej społeczności: nauczycieli, rodziców i samych uczniów. Bezpieczeństwo dziecka w sieci buduje się więc na fundamencie współpracy — połączone wysiłki rodziców i placówek edukacyjnych tworzą pełną i skuteczną tarczę ochronną.

Profilaktyka cyberprzemocy w szkole

Choć za działania dziecka ostatecznie odpowiadają rodzice, działania zapobiegawcze powinny być podejmowane zarówno w domu, jak i w szkole — tam bowiem toczy się znaczna część życia społecznego młodzieży.Jednym z fundamentalnych działań prewencyjnych, które może podjąć szkoła, jest włączanie tematyki bezpieczeństwa cyfrowego do codziennego nauczania, by nadążać za wyzwaniami współczesnego świata. Na języku polskim można omawiać rozróżnianie języka konstruktywnej krytyki od hejtu, na informatyce poruszać zasady cyberbezpieczeństwa i ochrony danych, a na godzinach wychowawczych rozmawiać o empatii i odpowiedzialności za własne działania w sieci. Ogromną pomocą mogą być również warsztaty prowadzone przez wykwalifikowanych ekspertów, którzy posiadają aktualną wiedzę o zagrożeniach i mechanizmach cyberprzemocy. Współpraca z takimi specjalistami pozwala nie tylko lepiej przygotować uczniów, ale i wspierać nauczycieli oraz rodziców w zrozumieniu problemu.Ponieważ wiele przypadków cyberprzemocy odbywa się na widocznych, publicznych forach czy grupach, szkoła powinna monitorować dostępne przestrzenie cyfrowe, do których ma wgląd, na przykład szkolne grupy na platformach społecznościowych. Tam mogą pojawiać się pierwsze symptomy konfliktów, wykluczania lub agresji. Wczesne wychwycenie niepokojących treści pozwala szkole zareagować zanim sytuacja przerodzi się w poważniejsze formy przemocy.Niezwykle ważne jest również stworzenie bezpiecznego i dyskretnego systemu zgłaszania incydentów — na przykład w formie anonimowej skrzynki czy formularza online — który umożliwi uczniom zgłaszanie problemów bez obawy przed stygmatyzacją czy represjami. Zapewnienie anonimowości zwiększa szansę, że nawet drobne incydenty zostaną zgłoszone na wczesnym etapie, zanim eskalują w poważniejsze formy przemocy.W przypadku każdego przejawu przemocy — fizycznej, psychicznej czy cyfrowej — szkoła powinna reagować szybko i zdecydowanie, jasno pokazując brak akceptacji dla jakichkolwiek form krzywdzenia. Niezwłoczna interwencja nie tylko wzmacnia poczucie bezpieczeństwa wśród Zapraszamy do zapoznania się z dostępnymi na naszej platformie rekomendowanych procedur reagowania na przypadki cyberprzemocy — dzięki nim można skutecznie i odpowiedzialnie interweniować w sytuacjach zagrożenia.

school

1. Włączanie profilaktyki cyberprzemocy do programu nauczania

2. Współpraca z ekspertami

3. Monitorowanie dostępnych przestrzeni cyfrowych

4. Bezpieczne systemy zgłaszania incydentów

5. Stanowcza i natychmiastowa reakcja na przemoc

Profilaktyka cyberprzemocy w domu

Choć szkoła odgrywa ważną rolę w edukacji i wychowaniu, to w domu kształtują się podstawowe przekonania, wartości i nawyki dziecka. To rodzice są pierwszymi odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo swoich dzieci — także w świecie cyfrowym, a za ich działania w internecie ponoszą również odpowiedzialność prawną.Pierwszym krokiem w ochronie dziecka jest ustalenie jasnych zasad korzystania z internetu i urządzeń cyfrowych. Warto określić limity czasu przed ekranem, dostosowane do wieku i potrzeb dziecka. Jeśli jest taka potrzeba, można rozważyć narzędzia kontroli rodzicielskiej, które wcale nie muszą oznaczać pełnej kontroli, a jedynie wspierać monitorowanie potencjalnych zagrożeń.Aby dziecko akceptowało zasady, musi przede wszystkim rozumieć zagrożenia, przed którymi mają je chronić. Fundamentem powinna być szczera rozmowa o niebezpieczeństwach w internecie i zasadach, dzięki którym można ich uniknąć. Należy jasno określić, co można publikować, a co powinno pozostać prywatne (np. dane osobowe, adres), a także przypomnieć, że w internecie nic nie ginie i raz opublikowane informacje mogą być trwałe i dostępne dla wielu osób. Szczególnie ważne jest uczenie ostrożności w kontaktach online oraz zasady ograniczonego zaufania wobec nowych znajomości.Jednym z najważniejszych działań profilaktycznych, jakie może podjąć rodzic, jest regularna, otwarta rozmowa oraz autentyczne zainteresowanie cyfrowym życiem dziecka. Warto pytać, gdzie spędza czas w sieci i jaka panuje tam atmosfera — poznać gry, influencerów, oglądane filmiki, a nawet wspólnie uczestniczyć w niektórych aktywnościach. Poznając cyfrowy świat dziecka, łatwiej dostrzec zagrożenia i budować swój autorytet jako osoby kompetentnej w tej materii.Im lepiej znamy cyfrowy świat dziecka, tym łatwiej zauważyć zmiany w jego zachowaniu, które mogą być istotnym sygnałem w rozpoznawaniu dziejącej się cyberprzemocy. Rodzice powinni obserwować dziecko pod kątem zmian, zwłaszcza związanych z aktywnością online. Niepokojące mogą być nagłe unikanie internetu lub wręcz przeciwnie - silnie wzmożona aktywność. Szczególną czujność powinny wzbudzić nowe znajomości dziecka z osobami całkowicie spoza jego środowiska szkolnego czy rówieśniczego — mogą one wiązać się z poważnym zagrożeniem, biorąc pod uwagę, że coraz częściej młodzi ludzie nawiązują kontakty wyłącznie w przestrzeni wirtualnej.Stworzenie atmosfery zaufania i otwartości jest kluczowe, by dziecko mogło swobodnie dzielić się swoimi problemami — to najlepsza forma ochrony. Dziecko musi wiedzieć, że może przyjść z problemem bez obawy przed karą czy winą. Nawet jeśli padnie ofiarą cyberprzemocy, nie jest to jego wina, a rodzice są tu, by pomóc. Silna relacja oparta na zaufaniu to najlepsza profilaktyka wobec zagrożeń w sieci.

house

1. Jasne zasady korzystania z technologii

2. Wspólna nauka bezpiecznego poruszania się w sieci

3. Regularne rozmowy o aktywności online dziecka

4. Obserwowanie zmian w zachowaniu

5. Tworzenie atmosfery zaufania i wsparcia

Cyberprzemoc to jedno z najpoważniejszych zagrożeń dla młodzieży w świecie cyfrowym. Skala problemu w Polsce, potwierdzona badaniami, pokazuje, jak ważne są zdecydowane działania prewencyjne. Inwestowanie w profilaktykę to dziś nie tylko obowiązek moralny wobec dzieci, ale i społeczny — zagrożenia w sieci dotykają całych środowisk szkolnych i rodzinnych.Szkoła, dom i otoczenie to kluczowe przestrzenie działań prewencyjnych, ponieważ to właśnie tam kształtuje się u młodych ludzi rozumienie norm społecznych — również tych obowiązujących w internecie. Skuteczna profilaktyka nie sprowadza się jedynie do przekazywania wiedzy czy egzekwowania zasad, ale opiera się na spójnym przekazie dorosłych: że szacunek, odpowiedzialność i bezpieczeństwo są nieodłącznymi wartościami zarówno offline, jak i online. Jednak w domu rozstrzyga się coś jeszcze ważniejszego — czy dziecko czuje się na tyle bezpieczne, by w razie problemów zwrócić się po pomoc. Zaufanie nie rodzi się natychmiast, lecz buduje się je codzienną obecnością, spokojną rozmową i autentycznym zainteresowaniem światem dziecka. Właśnie dlatego profilaktyka nie powinna być postrzegana jako seria ostrzeżeń, lecz jako relacja — oparta na empatii, cierpliwości i gotowości do słuchania.Tylko współpraca rodziców, nauczycieli i samych dzieci pozwala ograniczyć ryzyko cyberprzemocy i zapewnić młodym bezpieczne warunki rozwoju w realnym i wirtualnym świecie.

Przykład skutecznej profilaktyki

Nasze działania to nie tylko teoria – to przede wszystkim skuteczna profilaktyka oparta na realnym doświadczeniu i pracy z młodzieżą. Sprawdź, jak przebiegły nasze warsztaty w Kątach Wrocławskich i przekonaj się, jak nasze działania przekładają się na bezpieczeństwo dziecka w sieci:Poznaj nasze działania →

Czekamy na Ciebie

Razem możemy dokonać zmiany. Przyłącz się do nas i razem chrońmy dzieci i młodzież przed cyfrowymi zagrożeniami, wspierajmy szkoły, rodziców i nauczycieli, a jednocześnie otwierajmy im drzwi do nieograniczonych możliwości, które niesie ze sobą technologia.kontakt@futuronet.pl